Düz tabanlık, tıbbi literatürde “pes planus” olarak adlandırılan, ayak tabanındaki kemerlerin yetersiz kavislenmesi veya tamamen düzleşmesi durumudur.
Bu durum, ayak kemerlerinin yapısal olarak yeterince gelişmemesi veya zamanla yıpranması sonucu ortaya çıkabilir.
İçindekiler
Düz Tabanlık Nedir?
Düz tabanlık, genetik yatkınlık, travmalar, yanlış ayakkabı kullanımı gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak gelişebilen bir deformitedir fakat bebeklerde ve küçük çocuklarda genellikle normal bir durum olarak kabul edilir.
Bu yaş grubunda ayak kemerleri zamanla gelişerek normal kavisli yapıya dönüşse de, bazı bireylerde bu kavis oluşmayabilir ve düz tabanlık kalıcı hale gelebilir.
Düz tabanlık, ayakların doğal yük dağılımını bozarak, yürüyüş esnasında ayak, bacak ve hatta bel bölgesinde ağrılara neden olabilir.
Ayrıca, ayakta dururken bacakların içe veya nadiren dışa dönmesi gibi postürel bozukluklar da gözlemlenebilir.
Ayak tabanında oluşan bu deformite, uzun süreli fiziksel aktivite sırasında belirginleşebilir ve zamanla kemiklerde aşınma, eklemlerde zorlanma gibi daha ciddi ortopedik sorunlara yol açabilir.
Tedavi gerektiren düz tabanlık vakalarında, uygun ayakkabı seçimi, ortopedik tabanlık kullanımı ve fizyoterapi gibi önlemlerle semptomlar hafifletilebilir ve ayağın doğal yapısı korunabilir.
Düz Tabanlık Belirtileri Nelerdir?
Bu deformasyon, ayak kemerinin yetersiz kavisli olması sonucu ayak tabanının tamamen yere temas etmesi sonucunda çoğu insanda sadece görsel bir bozukluğa yani ayakların içe basması şeklinde kendini gösterir ancak herhangi bir rahatsızlığa yol açmasa da, bazı kişilerde ağrı ve yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Düz tabanlığın en yaygın belirtisi ağrıdır.
- Ayak kemeri, topuk, ayak bileği içi ve ayağın dış kısımlarında ağrı olabilir.
- Anormal baskı sonucu diz ve kalçada da ağrı oluşabilir.
- Baldırlarda ve belde de ağrı hissedilebilir.
- Özellikle yürüyüş ve koşu gibi aktivitelerden sonra ayaklarda ve bacaklarda kas ağrıları ve yorgunluk görülebilir.
- Ayak tabanı ve bileklerde şişlik, ödem ve bazen kızarıklık oluşabilir.
- Ayakların hareket ettirilmesinde zorluk yaşanabilir ve ayaklarda veya bacakta sertlik veya uyuşma hissedilebilir.
Düz tabanlı kişilerde ayakkabılar, özellikle iç taraflarından daha hızlı ve düzensiz şekilde aşınabilir.
Ayağın basma şeklinin bozulması nedeniyle nasırlaşma görülebilir.
Yürüyüş ve denge ile ilgili sorunlar, düz tabanlığın ileri seviyelerinde ortaya çıkabilir.
Düz Tabanlık Neden Olur?
Düz tabanlık, genetik yatkınlık, çeşitli sağlık koşulları ve yaşam tarzı faktörlerinden kaynaklanabilir.
Düz Tabanlığın Yaygın Nedenleri
- Genetik Faktörler
- Ailevi Geçiş: Düz tabanlık, aile bireylerinde görülebilen genetik bir eğilimdir. Anne veya babasında düz tabanlık bulunan kişilerde bu durum yaygın olarak görülür.
- Doğumsal Anomaliler: Vertikal talus, tarsal koalisyon gibi doğuştan gelen anomaliler düztabanlığa yol açabilir. Serebral palsi, kas distrofisi veya spina bifida gibi kas hastalıkları da risk faktörleri arasında yer alır.
- Edinsel Nedenler
- Ayak veya Ayak Bileği Yaralanmaları: Geçirilmiş travmalar, ayak yapısında bozulmalara neden olabilir.
- Romatoid Artrit ve Diğer Artrit Türleri: Eklem iltihapları, ayak kemerlerini destekleyen yapıları etkileyebilir.
- Posterior Tibial Tendon Hasarı: Tibialis posterior tendonunun hasar görmesi veya yırtılması, ayak kavisi için kritik bir destek yapısının zayıflamasına neden olabilir.
- Obezite ve Diyabet: Vücut ağırlığındaki artış ve diyabet, ayak kasları ve tendonlarının zayıflamasına yol açarak düztabanlık riskini artırabilir.
- İleri Yaş ve Hamilelik: Yaşlanma ve hamilelik döneminde vücut ağırlığındaki değişiklikler ayak kemerini etkileyebilir.
- Kas ve Tendon Problemleri
- Zayıf Ayak Kemerleri: Ayakta dururken kavisli yapının kaybolması, ayak kemerinin yetersizliğine işaret eder.
- Gerilme veya Kopma: Kas ve tendonlardaki zayıflıklar veya kopmalar, kavislerin bozulmasına neden olabilir.
- İltihaplanma ve Hasar: Kas iltihapları ve tendon hasarları, ayak kemerinin desteklenmesini zorlaştırabilir.
Düz Tabanlık Çeşitleri Nelerdir?
Düz tabanlık, farklı biçimlerde ve derecelerde ortaya çıkabilir.
Düz Tabanlık Türleri
- Esnek Düz Tabanlık: Yük altında kalan ayak tabanı düzleşir, otururken hafif kavis görülebilir. Çocuklarda yaygındır ve genellikle ağrıya yol açmaz.
- Sert Düz Tabanlık: Ayak tabanı her durumda düz kalır. Bu tür, genellikle daha fazla ağrı ve rahatsızlık riski taşır.
- Düşmüş Kemerden Kaynaklı Erişkin Düz Tabanlığı: Erişkinlikte ani kemer düşüşü sonucu oluşur, bacakların içe doğru dönmesine ve ağrıya neden olabilir.
- Dikey Talus: Bebeklerde talus kemiğinin yanlış pozisyonda olmasıyla oluşan doğum kusurudur; ayağın ters yönde kavisli olduğu görülür.
Alt Tipler ve İlgili Sorunlar
- Sıkı Aşil Tendonu: Tendonun sertliği, topuk kemiğinin erken yukarı çekilmesine ve kavis kaybına neden olabilir.
- Posterior Tibial Tendon Sorunları: Tendon zayıflığı veya hasarı, ayak kemerini destekleyen yapıların bozulmasına ve ağrıya yol açabilir.
Düz Tabanlık Teşhisi Nasıl Konur?
Düztabanlık sorunu olan ve bundan kaynaklanan ağrı veya rahatsızlıkları bulunan kişiler, ortopedi uzmanına başvurarak muayene olabilir.
Muayenede doktor, hastanın ayak yapısını detaylı bir şekilde inceler ve hastanın otururken, yürürken veya ayakta dururken ayak kemerinin nasıl şekillendiğine bakarak düztabanlık olup olmadığını belirler ayrıca hastanın ayak hareketleri ve kas-tendon kuvveti de değerlendirilir.
Bazı durumlarda gerektiği takdirde, röntgen gibi görüntüleme yöntemleriyle kemik yapısı ve ayak kemerinin durumu detaylı olarak incelenir.
Semptomların şiddetine göre tedavi gerekliliğine doktor karar verir.
Şayet daha detaylı bir inceleme gerekli ise ayrıntılı kemik yapısını görüntülemek için bilgisayarlı tomografi (BT), sert ve yumuşak dokuları görüntülemek için ise ultrason veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi yöntemler kullanılır.
Ağrı veya belirti yaşamayan düztaban kişilerin genellikle doktora danışmaları gerekmez.
Ancak yakın zamanda gelişen düztabanlık, ayaklarda veya bacaklarda ağrı, destekleyici ayakkabılarla geçmeyen belirtiler ya da ayaklarda sertlik ve hantallık hissi gibi şikayetler varsa tıbbi yardım alınmalıdır.
Düz Tabanlık Tedavisi Nasıldır?
Düz tabanlık, birçok kişi için ciddi bir rahatsızlığa yol açmaz ve bu nedenle tedavi genellikle gerekmez.
Ancak, ağrı, sertlik veya tendon sorunları gibi şikayetler oluşursa, tedavi gerekli olabilir.
Bu durumda ortopedi uzmanları, düz tabanlığın şiddetine ve nedenine bağlı olarak çeşitli tedavi yöntemleri önerebilir.
İlk olarak, ağrı ve rahatsızlıkları hafifletmek amacıyla ortopedik ortezler, özel tabanlıklar veya düz tabanlığa uygun ayakkabılar kullanılabilir.
Bu ürünler, ayağın doğru bir şekilde desteklenmesine yardımcı olur, ancak düz tabanlığı tamamen tedavi etmezler.
Özellikle kısa aşil tendonuna bağlı gelişen düztabanlık vakalarında kişiye özgü verilen egzersizler ile sağlanan germeler, kişiye fayda sağlayabilir.
Fizyoterapi kas ve tendonların güçlendirilmesine yardımcı olabilir.
Dinlenme, buz tedavisi ve şikayetleri artıran aktivitelerden kaçınmak da ağrının azalmasına katkı sağlar.
Düztabanlığın daha ileri vakalarında veya diğer tedavi yöntemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda cerrahi müdahaleler gerekebilir.
Cerrahi yöntemlerle ayak kemeri yeniden şekillendirilebilir, hasar gören dokular onarılabilir ve gerektiğinde
Aşil tendonunun boyu ayarlanarak belirtiler hafifletilebilir.
Düztabanlık obezite veya diyabet gibi başka sağlık sorunlarıyla ilişkilendirildiğinde, bu hastalıkların kontrol altına alınması da önemlidir.
İdeal kiloya ulaşmak, dengeli beslenme ve düzenli egzersizle ayak kaslarının güçlendirilmesi, düztabanlığın etkilerini hafifletebilir.
Düz Tabanlık Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Düz Tabanlık Ameliyatsız Tedavi Nasıl Olur?
Bir fizyoterapist, düz tabanlık belirtilerini hafifletmek veya ilerlemesini önlemek için egzersizler önerebilir. Genellikle önerilen bazı egzersizler şunlardır:
- Aşil Tendonunu Germe: Aşil tendonunu ve arka baldır kaslarını germek için kullanılır.
Duvara ellerinizi koyarak, gerilmesi gereken bacağı diğer bacağın arkasına uzatın ve topuğunuzu yere sıkıca bastırın.
Ön bacağın dizini bükerek arka bacakta bir gerginlik hissedene kadar gerin. Bu pozisyonu 30 saniye tutun ve günde iki kez 10 tekrar yapın. - Golf Topu Egzersizi: Sandalyeye oturarak ayağınızın altına bir golf topu yerleştirin. Topu ayağın altına ileri geri yuvarlayarak plantar fasya bağını 2 dakika boyunca gerin.
Düztabanlık kalıtsal olabilir ve önlenemeyebilir, ancak doğru ayakkabılarla ayak desteği sağlanarak durumu kötüleştirmek ve ağrıyı azaltmak mümkündür.
Düz Tabanlık Yetişkinlerde Tedavi Nasıl Olur?
Tedaviye genellikle kişiye özel tabanlıklarla başlanır.
Eğer ağrılar kalıcı hale gelirse cerrahi müdahale gerekebilir.
Artroeresis adlı bir ameliyatla, arka ayakta olması gereken boşluğa bir implant yerleştirilerek belirtiler kontrol altına alınabilir.
İleri düzeyde ağrılı durumlarda tendon transferleri veya arka ayak kemiğinin kaydırılması gibi ameliyatlar yapılabilir.
Kireçlenmiş ve sertleşmiş düztaban vakalarında ise orta ve arka ayağın dondurulması gerekebilir.
Çocuklarda Düz Tabanlık Nedir?
Çocuklarda düz tabanlık, genellikle ciddi bir sorun olmamakla birlikte, çocuğun aktivitelerini etkileyen bir durum varsa ortopedi uzmanına başvurulması önerilir.
Bebeklerde ve çocuklarda en sıklıkla görülen ortopedik durumdur ve ayakta durduklarında veya yürüdüklerinde ayak kemerleri düzleşir, ancak oturduklarında veya parmak uçlarında durduklarında kemer belirgin hale gelir.
Çocuklarda genellikle doğaldır ve yaşla birlikte kemerlerin gelişmesiyle düzelir. Çoğu çocuk, büyüdükçe bu durumu aşar.
Ancak yine de çocukların genellikle 4 yaş civarında çocuk ortopedi uzmanı tarafından değerlendirilmesi, ayak yapıları ile ilgili muayenelerinin tamamlanması tavsiye edilmektedir.
Muayene sonrası eğer gerek görülürse çocuğa özgü egzersiz prpgramının belirlenmesi için bir çocuk fizyoterapisi tarafından değerlendirilmeli ve terapi programı şekillendirilmelidir.
Çocuklarda düz taban belirtileri 4 yaş civarı mevcutsa, ertelemeden düzenlenen egzersiz programı ile erken düzelme şansı o kadar yüksek olur.
Esnek Düz Tabanlık Nedir?
Esnek düz tabanlık, genellikle çocukların ayak yapısının doğal bir sonucudur.
Bebeklerde ve küçük çocuklarda ayak kemerleri henüz tam olarak gelişmemiştir.
Bu durum genellikle ergenlik çağına kadar kendiliğinden düzelir. Çoğu durumda tedavi gerekmez.
Nadir ağrı ve rahatsızlığın ciddi olduğu durumlarda, fizik tedavi veya özel egzersizler tavsiye edilebilir.
Düz Taban Olduğumu Nasıl Anlarım?
Düz tabanlık ayak izi testi, ayağın yere nasıl temas ettiğini görmek için kullanılan basit bir yöntemdir.
Bu test için düz bir yüzeye (örneğin, bir kağıda veya kumlu bir zemine) ihtiyaç vardır.
Kişi, çıplak ayaklarını suya veya boyaya batırarak ya da doğrudan kumlu yüzeye basarak iz bırakır; ardından, ayağın yere tam olarak bastığından emin olunur ve oluşan iz dikkatlice incelenir.
Düz Tabanlık Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Düz tabanlık tedavi edilmezse, yürüyüş dengesizliği, diz, kalça ve bel ağrıları gibi sorunlara yol açabilir.
Ayrıca, aşil tendiniti, plantar fasiit ve topuk dikeni gibi ağrılı durumlar gelişebilir. Uzun vadede, bu problemler hareket kabiliyetini kısıtlayarak yaşam kalitesini düşürebilir.
